Tadao ando (Ando Tadao) là một kiến trúc sư người Nhật. Ông là một người theo chủ nghĩa Phê bình khu vực. Ando chưa hề qua một trường lớp đào tạo về kiến trúc nào. Thời trẻ, ông đã một mình thực hiện một chuyến đi từ Đông sang Tây để tự quan sát và học hỏi. Ông đã từng là tài xế, một võ sĩ quyền Anh trước khi là một kiến trúc sư.
>> Xem thêm thông tin: Võ Trọng Nghĩa
Thông tin về Tadao Ando
Ando Tadao (安藤 忠雄 Andō Tadao?, あんどただお,An Đằng Trung Hùng) (sinh 13 tháng 9 năm 1941 ở Osaka, Nhật Bản) là một kiến trúc sư người Nhật. Ông là một người theo chủ nghĩa Phê bình khu vực. Ando chưa hề qua một trường lớp đào tạo về kiến trúc nào. Thời trẻ, ông đã một mình thực hiện một chuyến đi từ Đông sang Tây để tự quan sát và học hỏi. Ông đã từng là tài xế, một võ sĩ quyền Anh trước khi là một kiến trúc sư. Năm 1969, ông thành lập hãng kiến trúc Ando Tadao và cộng sự.
Công trình thiết kế nhà phân lô ở Sumiyoshi (Azuma House), một nhà nhỏ 2 tầng, hoàn thành năm 1972 là công trình đầu tiên bộc lộ những đặc điểm kiến trúc của ông. Nó bao gồm 3 khối không gian vuông cân bằng. Trong đó, hai khối đặc của không gian nội thất được chia cắt bằng một không gian mở của sân.
Năm 1995, Ando được nhận giải thưởng Pritzker và 100.000 đô la Mỹ. Ông đã tặng số tiền đó cho những trẻ em mồ côi trong cuộc động đất Hanshin.
Các công trình nổi tiếng của kiến trúc sư Tadao ando (Ando Tadao)
Đã hoàn thành
Đảo Westin Awaji
Bảo tàng Suntory
Lee U-Fan museum
- Nhà lô (Azuma House), Sumiyoshi, tỉnh Osaka, Nhật Bản, 1976
- Khu tập thể Rokko, giai đoạn 2, Rokko, tỉnh Hyogo, Nhật Bản, 1983
- Festival, Naha, tỉnh Okinawa, Nhật Bản, 1984
- Nhà thờ nước, Tomamu, tỉnh Hokkaido, Nhật Bản, 1988
- GALLERIA akka, thành phố Osaka, Nhật Bản, 1988
- Bảo tàng trẻ em, Himeji, tỉnh Hyogo, Nhật Bản, 1989
- Nhà thờ ánh sáng, Ibaraki, tỉnh Osaka, Nhật Bản, 1989 [1] [2]
- Collezione, Tokyo, Nhật Bản, 1989
- Nhà làm việc RAIKA HEADQUARTES BUILDING, Osaka, Nhật Bản, 1989.
- Đền thờ nước, đảo Awaji, tỉnh Hyogo, Nhật Bản, 1991 [3] Lưu trữ 2004-09-15 tại Wayback Machine
- Bảo tàng Nghệ thuật đương đại Naoshima, Naoshima, tỉnh Kagawa, Nhật Bản, 1992 [4] Lưu trữ 2006-02-21 tại Wayback Machine [5]
- Gian triển lãm Nhật Bản tại Expo ’92, Sevilla, Tây Ban Nha, 1992
- Nhà tập thể Rokko, giai đoạn 2, Rokko, Kobe, Nhật Bản, 1993
- Nhà bảo tàng Sunstory, thành phố Osaka, Nhật Bản, 1995
- Nhà riêng, Chicago, Illinois, 1997
- Quỹ nghệ thuật Pulitzer, Saint Louis, Missouri, 2001 [6] Lưu trữ 2005-10-18 tại Wayback Machine
- Bảo tàng tưởng niệm Ryotaro Shiba, Higashiosaka, tỉnh Osaka, Nhật Bản, 2001
- Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Fort Worth, Fort Worth, Texas, 2002 [7] Lưu trữ 2004-08-14 tại Wayback Machine
- Bảo tàng Nghệ thuật Chichu, Naoshima, tỉnh Kagawa, Nhật Bản, 2004 [8]
- Nhà hàng Morimoto Manhattan, 2006
Đang trong quá trình xây dựng
- Dự án Jingumae 4-Chome, Tokyo, Japan (dự kiến hoàn thành tháng 1 năm 2006) [9] Lưu trữ 2005-11-02 tại Wayback Machine
- Nhà, khu chuồng ngựa, lăng cho nhà thiết kế Tom Ford, gần Santa Fe, New Mexico, Mỹ
- Mở rộng Viện học Nghệ thuật Clark ở Williamstown, Massachusetts
Giải thưởng[sửa | sửa mã nguồn]
- Giải thưởng thường niên (Row, Sumiyoshi), Học viện Kiến trúc Nhật Bản, 1979
- Giải thưởng Văn hóa (Khu nhà Rokko Housing 1 và 2), Nhật Bản, 1983
- Huy chương Alvar Aalto của Hiệp hội kiến trúc sư Phần Lan, 1985
- Huy chương vàng kiến trúc, Viện hàn lâm Kiến trúc Pháp, 1989
- Giải thưởng kiến trúc Carlsberg, Đan Mạch, 1992
- Giải thưởng Hàn lâm nghệ thuật Nhật Bản, Nhật Bản, 1993
- Giải thưởng Pritzker, 1995
- Hiệp sĩ Hiệp hội Văn học và Nghệ thuật Pháp, Pháp, 1995
- Giải thưởng Hoàng gia “FRATE SOLE” về kiến trúc, Hiệp hội nghệ thuật Nhật Bản, 1996
- Huân chương Hiệp hội Văn học và Nghệ thuật Pháp, Pháp, 1997
- Huy chương vàng Hoàng gia, Hiệp hội kiến trúc sư Hoàng gia Anh (RIBA), 1997
- Huy chương vàng AIA, Hiệp hội Kiến trúc sư Mỹ (AIA), 2002
Ando Tadao là một kiến trúc sư người Nhật. Ông là một người theo chủ nghĩa Phê bình khu vực. Ando chưa hề qua một trường lớp đào tạo về kiến trúc nào. Thời trẻ, ông đã một mình thực hiện một chuyến đi từ Đông sang Tây để tự quan sát và học hỏi. Ông đã từng là tài xế, một võ sĩ quyền Anh trước khi là một kiến trúc sư.
Cuộc đời và sự nghiệp Kts Tadao Ando
Ando Tadao (安藤 忠雄 Andō Tadao?, あんどただお,An Đằng Trung Hùng) (sinh 13 tháng 9 năm 1941 ở Osaka, Nhật Bản) là một kiến trúc sư người Nhật. Ông là một người theo chủ nghĩa Phê bình khu vực. Ando chưa hề qua một trường lớp đào tạo về kiến trúc nào. Thời trẻ, ông đã một mình thực hiện một chuyến đi từ Đông sang Tây để tự quan sát và học hỏi. Ông đã từng là tài xế, một võ sĩ quyền Anh trước khi là một kiến trúc sư. Năm 1969, ông thành lập hãng kiến trúc Ando Tadao và cộng sự.
Công trình nhà lô ở Sumiyoshi (Azuma House), một nhà nhỏ 2 tầng, hoàn thành năm 1972 là công trình đầu tiên bộc lộ những đặc điểm kiến trúc của ông. Nó bao gồm 3 khối không gian vuông cân bằng. Trong đó, hai khối đặc của không gian nội thất được chia cắt bằng một không gian mở của sân.
Năm 1995, Ando được nhận giải thưởng Pritzker và 100.000 đô la Mỹ. Ông đã tặng số tiền đó cho những trẻ em mồ côi trong cuộc động đất Hanshin.
Từ một người tương lai chẳng mấy hứa hẹn, Tadao Ando trở thành kiến trúc sư nổi tiếng toàn cầu với giải thưởng kiến trúc cao quý nhất thế giới.
Ánh sáng chiếu vào căn phòng tối, qua khe hở hình chữ thập. Ở những băng ghế đằng sau luồng sáng đó, người tham quan mải mê ghi lại quang cảnh ngoạn mục bằng điện thoại.
Đó là năm 2017. Họ đang ở trong bản sao lớn ngang kích thước thật của Nhà thờ Ánh Sáng, được trưng bày tại Trung tâm Nghệ thuật Quốc gia Tokyo trong đợt triển lãm tôn vinh hơn 40 năm hành nghề của kiến trúc sư Tadao Ando.
Nhà thờ Ánh sáng là một công trình ở Osaka (Nhật Bản) do Ando thiết kế. Nó làm bằng bê tông, mặt tiền cắt hình chữ thập. Công trình thể hiện rõ quan điểm của Ando về mối quan hệ giữa bê tông, không gian và ánh sáng.
“Tác phẩm của tôi trông như thứ ai cũng làm được nhưng chẳng ai có thể làm”, Ando nói với CNN. Cả cuộc đời lẫn tác phẩm của Ando đều đầy cảm hứng bởi dù không qua trường lớp, ông vẫn trở thành kiến trúc sư nổi tiếng với giải thưởng kiến trúc danh giá nhất thế giới.
Tham khảo thêm công trình và thông tin của một số KTS danh tiếng:
> Xem thêm: kiến trúc sư bill bensley
> Xem thêm: le corbusier
> Xem thêm: Tadao Ando
Ando sinh năm 1941, có một người em sinh đôi nhưng bị chia tách từ khi còn nhỏ. Ando sống với bà ngoại ở gần cảng Osaka, lớn lên với tình yêu và tài năng làm đồ thủ công nhờ quan sát xưởng mộc đối diện nhà.
Những năm tháng tuổi trẻ của Ando dường như chẳng có gì hứa hẹn. Cậu bé ngày đó thường la cà trên đồng ruộng và đường phố. Từ 10 đến 17 tuổi, Ando dành thời gian làm mô hình tàu thủy, máy bay, khuôn mẫu bằng gỗ rồi kiếm sống bằng nghề võ sĩ quyền anh chuyên nghiệp trong một thời gian ngắn.
18 tuổi, Ando bắt đầu bị cuốn hút bởi kiến trúc. Không có tiền theo học các khóa chính quy, chàng trai trẻ trực tiếp đến các công trình kiến trúc và đọc sách cũ. Năm 24 tuổi, Ando lên tàu đi châu Âu “để nhìn ngắm thế giới”.
Nơi trời Tây, những công trình kiến trúc vĩ đại, đặc biệt là các thiết kế của kiến trúc sư người Thụy Sĩ – Pháp Le Corbusier, mê hoặc và truyền cảm hứng cho Ando. Sau này, kiến trúc sư Nhật Bản còn đặt tên cún cưng của mình là Corbusier. Ông vẽ lại mọi thứ đã quan sát và học hỏi được ở châu Âu trong một cuốn sổ. Về Osaka, ông mở văn phòng riêng và bắt đầu thiết kế các tòa nhà.
Thay vì sử dụng vật liệu truyền thống của người Nhật là gỗ, các công trình do Tadao Ando thiết kế chủ yếu bằng bê tông cốt thép. Từ nhà ở, công trình tôn giáo, bảo tàng đến trung tâm thương mại, chúng xác định không gian theo những cách mới, cho người ở trong cảm nhận rõ chuyển động của gió và ánh sáng.
“Trong các công trình của tôi, ánh sáng là yếu tố kiểm soát quan trọng. Tôi tạo ra những không gian kín bằng tường bê tông dày để xây nên nơi chốn riêng cho một cá nhân trong xã hội. Khi các yếu tố bên ngoài đòi hỏi một bức tường kín không khe hở, nội thất phải đặc biệt đủ đầy và thỏa mãn”, Ando lý giải. Mục tiêu của ông là “khôi phục sự thống nhất giữa ngôi nhà với thiên nhiên (nắng và gió), thứ đã mất trong quá trình hiện đại hóa nhà ở Nhật những năm 1950 và 1960”.
Ando tạo bước đột phá vào năm 1976 với căn nhà bê tông cốt thép không cửa sổ. Nằm giữa ba căn nhà kiểu Nhật truyền thống, công trình mang tên Nhà Azuma ở Sumiyoshi là một “thành trì ẩn dật”, lấy ánh sáng từ sân trong. Nó thay đổi những ý tưởng thông thường về nhà ở và mang về cho Ando giải thưởng của Hiệp hội Kiến trúc Nhật Bản.
Mặt tiền Nhà Azuma. Ảnh: Tadao Ando / Công trình của ông thể hiện rất nhiều những đặc điểm dễ nhận biết như tường bê – tông nhẵn, mảng kính lớn, nội thất ngăn nắp và đặc biệt là sự hiện diện mạnh mẽ
Căn nhà đó có đủ thoải mái không? Chủ nhân hiện tại, đã sống ở đó 35 năm, tiết lộ: “Có lúc tôi hào hứng vì được sống ở đây, có lúc nó như thể thách thức tôi. Nhưng tôi chưa bao giờ thấy chán những trải nghiệm đó”.
Người ở trong những ngôi nhà Ando thiết kế thường sẵn sàng hy sinh một số tiện nghi để gần gũi với thiên nhiên hơn, riêng tư hơn và để công trình thách thức bản thân như thế.
Danh tiếng của Ando lớn dần trong thập niên 1980. Đến đầu thập niên 1990, các nhân vật nổi tiếng đã tìm đến ông nhờ thiết kế, như gia đình Benetton ở Italy. Những người sáng lập công ty thời trang Benetton Group S.p.A. đề nghị Ando thiết kế Ngôi nhà Vô hình (Invisible House). Nằm gần Venice, đây là công trình bằng bê tông chìm sâu gần bốn mét dưới mặt đất để đảm bảo riêng tư. Danh sách khách hàng của Ando còn có Tom Ford, Karl Lagerfeld dù kiến trúc sư Nhật Bản chẳng bao giờ tự quảng bá tên tuổi.
Đầu những năm 2000, Ando lại gây ấn tượng với Nhà 4×4. Công trình nằm trên bờ biển bị xói mòn nghiêm trọng ở Kobe, gồm bốn tầng, mặt tiền gần như hoàn toàn bằng kính để tối ưu tầm nhìn ra biển.
“Tất nhiên, tôi không an tâm lắm mỗi khi có bão”, chủ nhân Nhà 4×4 nói. “Thế nhưng, khi đã quen, tôi lại thích sống trong ngôi nhà này. Nó không chạy theo xu hướng và mang trong mình một sự giàu có mà tôi sẽ không thay đổi. Đây có thể là nơi tôi sẽ ở tới cuối đời”.
Dù đã thực hiện những dự án khổng lồ, Tadao Ando vẫn tin rằng nhà ở là phần cơ bản của công việc. Ông cũng muốn nhấn mạnh rằng kiến trúc là sản phẩm của mối quan hệ giữa khách hàng, công ty xây dựng với kiến trúc sư và kiến trúc không phải người vĩ đại nhất trong liên minh đó.
Nhà 4×4 ở Kobe. Ảnh: Tadao Ando
Bằng kiến trúc, Ando thay đổi số phận không chỉ của một con người mà của cả một hòn đảo.
Giữa thập niên 1980, Ando tham dự dự án đặc biệt trên đảo Naoshima, nơi cả dân số lẫn kinh tế đều đang đi xuống. Tỷ phú Soichiro Fukutake của Tập đoàn Benesse muốn biến hòn đảo thành một trung tâm văn hóa nên ủy quyền Ando thiết kế Bảo tàng Benesse. Phòng trưng bày được chôn một phần dưới đất và tạo nên thương hiệu của Ando.
10 năm tiếp theo, Ando xây thêm sáu tòa nhà công cộng ở Naoshima. Những ngôi nhà bỏ hoang “lột xác” thành nhà khách, các nghệ sĩ nổi tiếng như Yayoi Kusama gửi tác phẩm của mình lên đảo và lễ hội nghệ thuật Naoshima giờ thu hút khoảng 800.000 du khách mỗi năm.
Một điểm đặc biệt khác của Ando là thái độ khi “gặp gỡ” kiến trúc cũ. Thay vì phá bỏ những thứ đã có, ông xây dựng xung quanh hoặc bên trong nó. Năm 2009, Ando đưa các khối hình học vào công trình Punta Della Dogana ở Venice để biến tòa nhà từ thế kỷ 15 thành bảo tàng nghệ thuật theo yêu cầu của ông trùm hàng xa xỉ Pháp François Pinault.
“Bạn nên tôn trọng người già, bạn nên tôn trọng những công trình kiến trúc cũ. Đồng thời, bạn cũng nên hướng về tương lai”, Ando nói.
Các công trình bê tông của Ando chinh phục giới kiến trúc toàn cầu và trở thành nguồn cảm hứng cho các thế hệ sau. Năm 1995, ông đoạt giải thưởng Pritzker, giải thưởng cao quý nhất của ngành kiến trúc. Ban tổ chức còn nhận định: “Chẳng ai trong giới kiến trúc không biết tác phẩm của ông ấy”.
Năm 2017, Ando tổ chức lễ triển lãm lớn nhất từ trước đến nay của mình. Nó mang tên tiếng Anh là Endeavors (nỗ lực), còn tên tiếng Nhật dịch ra là thách thức. Cả hai từ đều phù hợp với những gì Ando đã trải qua và còn đang tiếp tục. Đã 80 tuổi, lại từng bị ung thư, Ando giờ vẫn thiết kế.
“Người Nhật thường không cố gắng làm những điều lớn lao. Họ không muốn phạm lỗi hay mơ một giấc mơ vĩ đại”, Yayoi Motohashi, người phụ trách triển lãm năm 2017 nói. “Cái tên triển làm cũng là thông điệp gửi đến xã hội: Hãy tự do trỗi dậy”.
Thu Nguyệt (Theo CNN, The Pritzker Architecture Prize)
Từ sơ phác đến tác phẩm kiến trúc: Những sơ phác của Tadao Ando (tapchikientruc.com.vn)
KTS nổi tiếng Tadao Ando đã có những tác phẩm kiến trúc rất độc đáo. Những bản vẽ sơ phác của ông là những bài học đáng giá cho KTS và sinh viên (SV) kiến trúc. Ý tưởng sáng tạo của ông luôn đơn giản, mang tính chất “thiền”, một yếu tố tinh thần tạo nên bản sắc dân tộc Nhật Bản.
Năm 1983, ông thiết kế Khu chung cư Rokko trên sườn núi tại tỉnh Hyogo ở Nhật bản. Những khối nhà nhấp nhô giật cấp ngoạn mục ăn nhập với cảnh quan núi rừng tạo nên một khu nhà ở tiện nghi và đẹp.
Năm 1989, một công trình nhỏ nhưng là một kiệt tác của Tadao Ando ra đời: Nhà thờ ánh sáng ở thành phố Ibaraki, Osaka Nhật Bản. Trong 2 sơ phác ta thấy ý chủ đạo của tác giả là hình thánh giá chữ thập trên tường cuối nhà thờ và hình chữ V là phối cảnh của hai tường bên và trần nhà thờ chụm vào điểm biến ở phần dưới chữ thập. Qua hình 4, ta thấy hiệu quả độc đáo nhất xuất hiện: Hình ảnh thánh giá hiện lên chiếu sáng vào nội thất nhà thờ. Hình ảnh thiêng liêng, tĩnh, cực kỳ đơn giản nhưng cô đọng mang tính chất “thiền” truyền thống Nhật Bản. Hình 5 là mặt bằng ngôi nhà thờ bé nhỏ. Một tường xiên xác định lối ra vào của nội thất nhà thờ. Mảng tường xiên này Tadao Ando còn dùng trong một hai trường hợp nữa, đó cũng là một nét đặc sắc trong phong cách sáng tạo của Tadao Ando.
Bảo tàng nghệ thuật ở Naoshima – Nhật Bản là một công trình nằm trong một ngọn đồi thấp. Công trình ngầm này có những không gian lấy ánh sáng là những hình vuông, chữ nhật, tam giác nằm rải rác trên đồi. Bản sơ phác nguệch ngoạc đã được thực hiện một cách ngoạn mục trên thực tế.
Bảo tàng nghệ thuật hiện đại Fort Worth xây dựng ở Hoa Kỳ là một tác phẩm nổi tiếng của Tadao Ando. Những ngôi nhà kính hình hộp có mái là các tấm bê tông đặt trên trụ hình chữ Y và cắm xuống hồ nước. Tất cả toát lên tính chất cực kỳ đơn giản, thanh nhã, cho nên nhiều nhà lý luận liệt các tác phẩm của Tadao Ando vào trường phái kiến trúc tối giản (Minimalism). Những nét sơ phác của Tadao Ando đã được thực hiện rất trung thành.
Tadao Ando có hai công trình tôn giáo độc đáo là “Nhà thờ nước” và “Đền thờ nước”. “Nhà thờ nước” được xây dựng ở Tomamu, tỉnh Hokkaido, Nhật Bản năm 1988. Hai phác thảo mặt đứng và mặt bằng cho ta thấy ý đồ của tác giả cực kỳ đơn giản. Hình 12 nhấn mạnh cây thánh giá trên mặt nước, trước buồng lễ của nhà thờ (cái vạch ngang phía trên). Hình 13 là sơ phác bố cục mặt bằng tổng thể nhà thờ gồm 2 khối vuông, khối vuông nhỏ bằng kính nằm lệch bên khối vuông lớn là buồng của tín đồ. Trên trục khối vuông lớn kéo ra mặt hồ là cây thánh giá.
“Đền thờ nước” được xây dựng năm 1991 tại vùng núi Hyogo, Nhật Bản. Toàn bộ đền thờ nằm dưới một hồ nước thả sen. Bản sơ phác tác giả cho cầu thang nằm bên cạnh hồ nước tròn, nhưng đến khi xây dựng thì thang xuống đền thờ nằm tại giữa hồ, điều này càng làm cho công trình độc đáo hơn.
Năm 2011, Tadao Ando thiết kế Nhà hát Thượng Hải. Đó là một khối hộp chữ nhật 8 tầng. Cái độc đáo là mấy lỗ khoét vào khối hộp này. Lỗ khoét lớn nhất hướng ra mặt nước để lộ hai hành lang cho khán giả đứng ngắm hồ nước. Ở mặt bên cũng có 2 lỗ khoét nhỏ hình bán nguyệt, khiến công trình bớt vẻ khô khan của khối hộp. Bản sơ phác nhấn mạnh bóng của công trình in xuống mặt nước. Khi xây dựng phối cảnh ta thấy công trình trung thành với sơ phác, cả khối nhà cao tầng sau nhà hát cũng đóng góp vào cảnh quan chung của nhà hát.
Năm 2003, ông xây dựng 2 ngôi nhà rất nhỏ gọi là Nhà 4x4m tại Jarumiku, Kobe, Hyogo – Nhật Bản. Công trình nằm trên bờ biển. Sơ phác của ông cho ta thấy ông đã đẩy lệch tầng 4 nên ngôi nhà sinh động hẳn lên. Tầng trên cùng cao hơn và rộng hơn (vì chỉ có một thân cầu thang) dùng làm tầng sinh hoạt chung, có bếp nấu tại đây. Hình 19 sơ phác phối cảnh và mặt đứng (lệch tầng trên cùng). 2 ngôi nhà 4×4 đặt cạnh nhau đã được xây dựng ở Kobe, mặt hướng ra biển.
Năm 2014, Tadao Ando làm công trình Centre Roberto Garza Sada de Arte (Trung tâm nghệ thuật Roberto Garza Sada) ở Mexico. Đây là một cái cổng nhưng cũng là một ngôi nhà nhiều tầng lớn. Ando đã tạo một khối vặn rất ngoạn mục. Bản sơ phác cho ta thấy khối bê tông khổng lồ vặn để lộ ra một lỗ trống như một hang động, con đường chính chạy qua đây có cảm giác như đi vào hang và cuối hang mở ra thiên nhiên. Công trình đã được xây dựng cho ta thấy mặt bên của công trình có những cửa lớn. Toàn bộ công trình là một khối bê tông trần đồ sộ rất ấn tượng. Kiến trúc của Tadao Ando rất đơn giản và mang đậm tính chất tạo hình.
Thay lời kết
Qua những sơ phác của Tadao Ando, ta thấy nổi bật lên mấy đặc điểm:
- Tính chất hình học sơ cấp thể hiện ở các khối chữ nhật, vuông, tròn, đó cũng là thừa hưởng những ưu điểm của chủ nghĩa công năng;
- Tính chất cực kỳ đơn giản là một biểu hiện rõ rệt của chủ nghĩa tối giản (Minimalism);
- Những tư tưởng và sáng tạo độc đáo như hình thánh giá và bức tường chéo trong Nhà thờ ánh sáng, lối đi xuống đền thờ nước ở giữa hồ sen, ngôi nhà vặn mình thành một hang động tại Trung tâm nghệ thuật Roberto Garza Sada…;
- Toàn bộ các tác phẩm của Tadao Ando rất trầm lặng, không ồn ào, tinh giản triệt để mang tính chất “thiền”, một nét rất độc đáo, sâu sắc đầy ý nghĩa tượng trưng của truyền thống kiến trúc Nhật Bản.
PGS.TS Tôn Đại
Ánh sáng và bê tông trong kiến trúc Tadao Ando (kienviet.net)
Sau Thế chiến thứ 2, công dân Nhật Bản đã bị cấm xuất ngoại, nhưng vào năm 1964, lệnh cấm đã được dỡ bỏ, và Ando – khi ấy mới 24 tuổi – đã đi du lịch châu Âu qua tuyến đường sắt xuyên Siberia. Chuyến thăm La Mã, đặc biệt là sau khi được chiêm ngưỡng đền Pantheon, đã để lại ấn tượng mạnh mẽ trong Ando và khuyến khích ông tiếp tục hành nghề kiến trúc. Sinh ra và lớn lên tại một đất nước ưa chuộng bóng tối và tinh tế, chắc hẳn ánh sáng rực rỡ di chuyển dọc theo mái vòm xuống sàn nhà trong đền Pantheon hoàn toàn xa lạ với Ando. Đắm mình trong ánh sáng của shoji – những cánh cửa giấy trượt nổi tiếng – và ánh sáng ban ngày dịu nhẹ xuyên qua khu vườn và hiên nhà là những đặc điểm nổi bật ở quê nhà Ando. Ngược lại, đường cắt rõ ràng qua trung tâm ở trần đền Pantheon lại nhằm khuếch tán ánh sáng tới tối đá. Ngôi đền tràn ngập ánh sáng, nên du khách không khỏi bị chói mắt.
Tuy không thể mang hình thái cổ xưa trực tiếp hòa vào kiến trúc của mình, nhưng mong muốn tạo ra một bầu không khí ấn tượng hơn được thể hiện qua rất nhiều công trình bảo tàng và nhà thờ của Ando. Nhà thờ Ánh sáng nổi tiếng ở Ibaraki, Osaka (1989) không trực tiếp vươn tới bầu trời như đền Pantheon nhưng đó thể hiện mong muốn đối đầu mạnh mẽ với bóng tối và ánh sáng trong Ando. Đó là một điều rất hiếm thấy trong kiến trúc Nhật Bản truyền thống. Ando đã tạo nên sự khác biệt với các khe thánh giá tại tường sau nhà thờ. Vốn ông muốn bỏ kính khỏi cửa như một gợi nhớ tới Đền Pantheon, nhưng khí hậu mùa đông của Nhật không cho phép.
Hình ảnh nổi bật của đền Pantheon tái xuất hiện trong Ngọn đồi Đức Phật tại Nghĩa trang Makomanai Takino tỉnh Sapporo (2017). Đi theo đường dẫn hướng tới nơi Phật tọa thiền, ta thấy vòm trời cao rộng trở thành một hào quang ấn tượng trên đầu Đức Phật, cho thấy bố cục ánh sáng, không gian và tầm nhìn xuất sắc của KTS. Vòm trời xanh bao quanh trên bức tượng trắng khổng lồ. Tường, trần và sàn bằng bê tông xám tạo nên nét đồng nhất mãnh liệt trong kiến trúc Ando. Với công trình này, Tadao Ando đã thoát khỏi những khối trắng trong kiến trúc phương Tây hiện đại.
Những kẽ hở thanh lịch giữa tường và trần tạo nên một nhịp điệu ánh sáng đầy chất thơ vào ban ngày. Ban ngày, chúng chỉ là phương tiện để ánh sáng khuếch tán, phá vỡ các bề mặt bê tông và tách biệt không gian theo từ dọc sang ngang, tăng cường độ sâu không gian. Đó là một khoảnh khắc cao trào ngắn ngủi nhưng dữ dội. Những tia sáng mặt trời chạy dọc theo bức tường, qua khe hở, tạo nên sự nổi bật giữa ánh sáng và bóng tối. Nhà Koshino ở Ashiya (1984) đã thể hiện hiệu ứng này theo 2 cách, một là dọc theo tường thẳng và hai là theo tường cong mở rộng, tạo nên những dải chéo ánh sáng và bóng tối cắt ngang đầy ấn tượng. Phòng Hội nghị Vitra mang lại cảm giác tương tự với tường cong và thẳng, tại đây, ánh sáng và bóng tối đan xen khiến thời gian trở nên hữu hình.
Với Nhà thờ Nước, thánh giá trên cửa sổ vượt trên khoảng cách giữa hội chúng và thập tự trên mặt nước. Tùy theo hướng mà thập giá dõi theo ánh sáng mặt trời và đường bóng di chuyển lặng lẽ trên sàn nhà. Tuy nhiên, trong công trình của Ando tại Hoa Kỳ – nơi ảnh hưởng của KTS Mies van der Rohe trở nên rõ ràng hơn trong kiến trúc của ông – KTS đã không thiết kế thập giá trên cửa sổ. Nhà ở Chicago, penthouse ở Manhattan năm 1996 và khu chung cư 152 Elizabeth ở New York năm 2017 đều có cửa sở là cửa thủy tinh với đường thẳng mỏng, khiến những đường bóng đổ song song hiện rõ lên sàn nhà.
Một yếu tố khác cũng quan trọng không kém trong thiết kế của Ando là những mặt hồ phản chiếu đóng góp hoạt cảnh xung quanh công trình – ví dụ như Đền Komyoji ở Saijo (2000) với hồ bơi chữ nhật, hay Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại Fort Worth (2002), để tăng cường ánh sáng trong công trình, hoặc tại Langen Foundation ở Neuss, Đức (2004) nhằm tạo nên lối vào ấn tượng. Khi màn đêm buông xuống, những dãy tường bê tông phía sau mặt tiền bằng kính khiến công trình như tỏa sáng từ bên trọng, lấp lánh trên mặt ao phản chiếu. Vào ban ngày, du khách có thể tận hưởng hình ảnh phản chiếu của mái nhà dạng bê tông đúc nổi tiếng tại Fort Worth.
Nằm trên đảo Awaji, Ngôi đền Nước thể hiện vũ đạo của ánh sáng một cách hoàn hảo. Trong khoảng trống giữa một bức tường thẳng và cong được đúc từ bê tông mịn, bầu trời mở rộng phía trên, ánh sáng bắt đầu tràn vào. Một con đường sỏi trắng bình tĩnh hòa vào vệt bóng trên đất, tạo nên cảnh sáng đầu tiên. Cuộc hành trình dẫn tới hồ sen tròn, nơi bầu trời được phản chiếu trên mặt nước đang gợn sóng nhẹ nhàng. Khe cửa hình chữ nhật hướng mắt vào màn tối. Những bức tường bê tông trắng để lộ màu xanh mờ nhạt của bầu trời trước khi du khách đặt chân vào vùng ánh sáng đỏ khuếch tán. Bức chắn bằng gỗ ở tầng dưới biến ánh sáng xanh mát ngày hè thành màu sáng ấm áp.
Tới khu thờ chính, một sự thay đổi khác trở nên rõ ràng: ánh sáng không tới từ phía trên mà từ phía trước, dẫn lỗi tín đồ đi theo ánh sáng vào thánh đường. Chuỗi không gian này ngưng tụ thành một cuộc hành hương vào ngôi đền – một lối đi màu trắng thanh tịnh, một hành trình vào bóng tối, rồi bật dậy với màu đỏ tươi tựa máu thể hiện sự sống.
Giáo sư kiến trúc Hoa Kỳ Henry Plummer so sánh lối đi tâm linh dẫn ngược với sự ra đời: “Hình ảnh leo ngược khỏi ánh đỏ gắt gao để trở lại với ánh sáng màu xanh mỏng manh ngoài kia, đi qua khoang tối, đi qua tử cung tiến tới không khí khô, như đang khơi dậy những hình ảnh rực rỡ vượt xa trí tưởng tượng của chúng ta.”
HD | Archdaily
